Kilka cennych informacji o burakach. Dlaczego warto jeść polskie buraki?
Buraki – informacje
Wszystkie buraki są roślinami pochodzącymi od buraka dzikiego Beta vulgaris, rosnącego na Bliskim Wschodzie. Burak zwyczajny, uprawiany w Polsce, jest rośliną roczną lub dwuletnią, przebarwioną na czerwono, z łodygowymi liśćmi i korzeniami spichrzowymi. Korzenie mogą być kuliste wydłużone lub płaskokuliste. Boćwina, czyli młode liście buraków, jest również jadalna.
Buraki uprawiano już w XVIII wieku p. n. e. w starożytnej Babilonii. Około V wieku p. n. e. buraki pojawiły się w Grecji, a w III wieku p. n. e. w Rzymie. Buraki ćwikłowe są roślinami, które nie mają dużych wymagań co do gleby. Najlepiej będą rosnąć w podłożu próchniczym i zasobnym, dając największe plony. Są wrażliwe na niedobory magnezu. Buraki uprawia się z siewu do gruntu. Nasiona sieje się w kwietniu lub maju, a zbiory młodych korzeni następuje po 3-4 miesiącach, we wrześniu i październiku.
Składniki odżywcze w burakach
Buraki są bardzo pożywnymi warzywami, zawierają szereg substancji aktywnych, dobrze przyswajalnych przez nasz organizm i niezbędnych do jego prawidłowego funkcjonowania.
Wartości odżywcze w 100 g są następujące:
| Wartość energetyczna | 40 kcal |
| Białko | 1,6 g |
| Węglowodany | 10 g |
| Tłuszcze | 0,2 g |
Buraki zawierają także błonnik (ok, 2,5 %) oraz witaminy i sole mineralne. Są źródłem witamin z grupy B: witaminy B1 (tiaminy), B2(ryboflawiny), B3 (niacyny), B6 (pirydoksyny), B9 (kwasu foliowego), a także witaminy C, witaminy E i witaminy K. Wśród makro- i mikroelementów wyróżnić można wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód i cynk. Niestety ze względu na swój wysoki indeks glikemiczny nie są one polecane dla osób borykających się z chorobą cukrzycową.
Związki azotu – regulacja ciśnienia krwi i budowanie odporności
Buraki i sok z buraków zawierają azotany, które podnoszą poziom tlenku azotu w organizmie. Tlenek azotu jest cząsteczką, która reguluje napięcie naczyń, jest neuromodulatorem ośrodkowego układu nerwowego. Tlenek azotu bierze udział w mechanizmach odpornościowych organizmu. Wyższe stężenie tlenku azotu powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, regulację przepływu krwi, hamuje agregację płytek krwi i białych krwinek. Po spożyciu, azotany zostają wychwytywane poprzez ślinianki, kumulowane w ślinie i przekształcone przez bakterie umiejscowione na języku, do azotynów. Szczytowe stężenie związków azotu w osoczu krwi szacuje po 2-3 godzinach od momentu spożycia. Pod wpływem enzymów, azotyny zostają zredukowane do tlenku azotu. Związek ten utrzymuje odpowiednie ciśnienie tętnicze krwi, obniżając je, zapobiega formowaniu się skrzepów i pomaga usuwać złogi cholesterolowe. Prawidłowe stężenie tlenku azotu utrzymuje mózg i serce w odpowiedniej kondycji. Mięśnie są dotlenione i lepiej ukrwione. Tlenek azotu może działać niczym prosty antyoksydant, który hamuje procesy zapalne. Ważnym faktem jest, że przy tych samych stężeniach, tlenek azotu skuteczniej hamuje proces utleniania lipidów niż tokoferol (witamina E). Ograniczenie występowania procesów prozapalnych sprzyja budowaniu odporności organizmu, a działanie antyoksydacyjne zapewnia ochronę komórek i tkanek oraz spowolnienie ich starzenia.
Artykuł: Co daje jedzenie pomidorów? Dlaczego warto jeść pomidory codziennie?
Antyoksydanty
Antyoksydanty są związkami, które hamują procesy utleniania. Przeciwdziałają one stresowi oksydacyjnemu i neutralizują działanie rodników tlenowych, które odpowiadają za procesy zapalne w naszym organizmie.
Buraki są źródłem beta-karotenu, witaminy C, witaminy E, ale przede wszystkim obfitują w związki azotowe zwane betalainami, pełniącymi również funkcję trwałych, czerwono-fioletowych barwników o aktywności przeciwnowotworowej. Do grupy betalain możemy zaliczyć: betacyjaniny i betaksantyny. Szczególnie ważnymi barwnikami są betacyjaniny – heteroglikozydy betaniny lub izobetaniny. Są związkami rozpuszczalnymi w wodzie, określanymi mianem aglikonów – substancji, charakteryzujących się wysoką reaktywnością biologiczną, na skutek podlegania reakcjon alkilacji i acylacji. Ich najważniejszą funkcją jest aktywność antyoksydacyjna – wygaszanie rodników obecnych w środowisku. Najbardziej aktywnymi betacyjaninami są betanina i betanidyna. Substancje te, dostarczane w pożywieni już w niezwykle małych ilościach (mikromolach) ograniczają procesy oksydacji lipidowej warstwy błon komórkowych, hamują proces rozkładu hemu (żelazoporfiryny) – niebiałkowego składnika hemoglobiny, białka transportującego tlen z płuc do tkanek. Ponadto, związki te biorą udział w szlakach aktywacji niektórych enzymów, które są odpowiedzialne za detoksykację organizmu i usuwanie z niego ksenobiotyków, substancji obcych dla organizmu, które do niego wniknęły. Ksenobiotykami mogą być metale ciężkie, mikotoksyny, czyli toksyny produkowane przez szkodliwe pleśnie, czy też bisfenole. Wiele ksenobiotyków wykazuje niestety działanie mutagenne, wpływające na płodność oraz pronowotworowe. W przypadku betaniny udowodniono, że może zapobiegać powstawaniu komórek rakowych i nowotworowych i ogólnie rzecz biorąc, regularnie spożywanie betacyjanin może zapobiegać pojawaniu się chorób nieuleczalnych (degeneracyjnych).
Sok z buraka
Soki buraczane sporządza się z korzeni buraków ćwikłowych, bowiem z nich zmagazynowane są najważniejsze substancje odżywcze tej rośliny. Znajdziemy tam zarówno białka, minerały i szereg witamin z grupy B, C, K, E i przeciwutleniacze. Korzenie zawierają ponadto kwasy organiczne (winowy, jabłkowy, cytrynowy, szczawiowy). Ze względu na wysoki indeks glikemiczny, soku z buraka nie powinni pić cukrzycy, natomiast z powodu obecności kwasu szczawiowego i szczawianów, sok nie jest odpowiedni dla osób z kamicą nerkową. Kto natomiast powinien sięgnąć po sok z buraka?
- Osoby, które chcą w szybko i zdrowy sposób dostarczyć sobie niezbędnych soli mineralnych, witamin i innych składników odżywczych
- Ze względu na zawartość żelaza, sok jest polecany dla osób dotkniętych anemią i czujących zmęczenie
- Osoby, które trenują i chcą podwyższyć wydolność swojego organizmu
- Osoby, które mają nadciśnienie tętnicze (azotany obniżają ciśnienie)
- Osoby z podwyższonym poziomem cholesterolu
- Jeśli nie występują przeciwskazania medyczne (np. cukrzyca ciążowa), sok z buraka mogą spożywać przyszłe mamy, które borykają się z niedokrwistością
Standardowa szklanka soku z buraka (250 ml) dostarcza organizmowi 100 kcal.